اختلال پردازش حسی در کودکان چیست؟ نشانه‌ها، دلایل و راهکارهای درمانی

اختلال پردازش حسی یکی از چالش‌هایی است که برخی کودکان با آن روبه‌رو هستند؛ حالتی که مغز کودک نمی‌تواند اطلاعات حسی‌ای که از محیط دریافت می‌کند را به‌درستی تفسیر و پاسخ‌دهی کند. این اختلال ممکن است روی رفتار، یادگیری، تمرکز و حتی ارتباط کودک با دیگران تأثیر بگذارد.

اختلال پردازش حسی یعنی چه؟

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است نسبت به صدا، نور، لمس، بو یا حرکت واکنش بیش از حد (یا کمتر از حد) داشته باشند. به طور ساده، سیستم عصبی آن‌ها نمی‌تواند اطلاعات حسی را به شکل مناسبی پردازش کند. برای مثال:

• ممکن است صدای جاروبرقی برایشان غیرقابل‌تحمل باشد.

• یا از پوشیدن لباس‌های خاص اجتناب کنند چون حس ناخوشایندی دارند.

• گاهی هم برعکس، نیاز شدیدی به لمس یا حرکت دارند (مثلاً دائم می‌دوند یا اشیا را فشار می‌دهند).

نشانه‌های شایع اختلال پردازش حسی

• حساسیت شدید به صدا، نور یا لمس

• پرخاشگری یا اضطراب در محیط‌های شلوغ

• تأخیر در رشد حرکتی یا گفتاری

• مشکل در هماهنگی حرکات (مثل دویدن، گرفتن توپ، تعادل)

• بی‌قراری و ناتوانی در تمرکز

علت بروز این اختلال چیست؟

علت دقیق این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در بروز آن مؤثر باشد. برخی کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال بیش‌فعالی (ADHD) یا تأخیر رشدی نیز ممکن است هم‌زمان دچار اختلال پردازش حسی باشند.

درمان اختلال پردازش حسی چگونه است؟

درمان این اختلال معمولاً توسط متخصصان کاردرمانی انجام می‌شود. کاردرمانگران با طراحی تمرین‌های حسی خاص، به کودک کمک می‌کنند تا به تدریج توانایی تحمل و پاسخ‌دهی مناسب به محرک‌های محیطی را کسب کند. یکی از روش‌های معروف در این زمینه، کاردرمانی با رویکرد یکپارچگی حسی (Sensory Integration Therapy) است.

آیا این اختلال قابل بهبود است؟

بله. اگر اختلال به موقع شناسایی شود و درمان مناسب آغاز گردد، بسیاری از کودکان پیشرفت چشمگیری در توانایی‌های خود نشان می‌دهند. حمایت والدین، همکاری با کاردرمانگر، و محیطی امن و آرام در خانه، از عوامل کلیدی موفقیت درمان هستند.

جمع‌بندی

اختلال پردازش حسی اگرچه چالش‌برانگیز است، اما با آگاهی و درمان صحیح، می‌توان مسیر رشد کودک را هموار کرد. اگر کودک شما نشانه‌هایی از این اختلال دارد، مشورت با یک متخصص کاردرمانی بهترین گام بعدی است.

منابع علمی:

• Star Institute for Sensory Processing

• American Occupational Therapy Association (AOTA)

• Miller, L.J., Anzalone, M.E., Lane, S.J., Cermak, S.A., & Osten, E.T. (2007). "Concept evolution in sensory integration: A proposed nosology for diagnosis." American Journal of Occupational Therapy.