ترس کودکم طبیعیه یا نشانه‌ای از مشکل حسیه؟

ترس در کودکان پدیده‌ای کاملاً طبیعی است. بیشتر کودکان در مسیر رشدشان با ترس‌هایی مثل تاریکی، صداهای بلند، جدایی از والدین یا هیولاهای خیالی مواجه می‌شوند. اما گاهی شدت، تکرار یا نوع این ترس‌ها می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل عمیق‌تر باشد، مثل اختلال پردازش حسی.

در این مقاله به شما کمک می‌کنیم تشخیص دهید که ترس کودک شما در محدوده‌ی طبیعی است یا نیازمند ارزیابی تخصصی توسط کاردرمانگر یا گفتاردرمانگر است.

ترس‌های طبیعی کودکان در سنین مختلف

بر اساس راهنمای رشد کودک توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، برخی ترس‌ها در سنین خاص کاملاً طبیعی هستند:

• ۶ ماهگی تا ۲ سالگی: ترس از صداهای بلند، افراد غریبه، جدا شدن از والدین.

• ۳ تا ۵ سالگی: ترس از تاریکی، حیوانات خیالی، هیولاها یا تنها خوابیدن.

• ۶ تا ۱۲ سالگی: ترس از امتحان، طرد شدن، شکست، یا مسخره شدن توسط دوستان.

این ترس‌ها معمولاً با حمایت والدین و گذر زمان کاهش پیدا می‌کنند و باعث اختلال در عملکرد روزانه کودک نمی‌شوند.

چه زمانی باید نگران باشیم؟

ترس کودک شما ممکن است نشانه‌ای از اختلال پردازش حسی (Sensory Processing Disorder) باشد اگر:

✅ ترس از صدا، نور یا تماس بدنی به شدت بیش از حد است
✅ کودک در محیط‌های پرسر‌ و صدا مثل مهمانی یا مراکز خرید مضطرب و بی‌قرار می‌شود
✅ از پوشیدن بعضی لباس‌ها یا لمس بعضی بافت‌ها شدیداً اجتناب می‌کند
✅ نسبت به تغییرات کوچک در محیط اطراف واکنش غیرطبیعی دارد
✅ ترس‌ها مزمن هستند و عملکرد روزمره (بازی، خواب، تغذیه، ارتباط) را مختل کرده‌اند

مشکل حسی چیست؟

کودکانی که مشکل حسی دارند، اطلاعات دریافتی از حواس (شنوایی، بینایی، لامسه و ...) را به‌درستی پردازش نمی‌کنند. این موضوع ممکن است باعث شود:

• بیش از حد حساس باشند (مثلاً از صدای جاروبرقی بترسند)

• یا کم‌حساس باشند (مثلاً درد یا گرما را به‌خوبی احساس نکنند)

در این شرایط، ترس‌های کودک ناشی از اختلال در دریافت یا تفسیر محرک‌هاست، نه صرفاً تخیل یا اضطراب.

چه کاری می‌توانم به عنوان والد انجام دهم؟

1. رفتارهای کودک را با دقت ثبت کنید:

چه زمانی می‌ترسد؟ از چه چیزی؟ چطور واکنش نشان می‌دهد؟ چه کاری کمک می‌کند که آرام شود؟

2. مقایسه نکنید، ولی توجه کنید:

مقایسه کودک با هم‌سالانش کمکی نمی‌کند، اما توجه به تفاوت‌های چشم‌گیر می‌تواند نشانه‌ای مهم باشد.

3. از متخصص کمک بگیرید:

اگر شک دارید، بهتر است با یک کاردرمانگر یا گفتاردرمانگر با تخصص در اختلالات حسی مشورت کنید. ارزیابی تخصصی می‌تواند بسیاری از سوالات شما را روشن کند.

نتیجه‌گیری

ترس در کودکان طبیعی است، اما اگر این ترس‌ها شدید، پایدار یا مختل‌کننده زندگی روزمره باشند، ممکن است نشانه‌ای از اختلال پردازش حسی یا مشکلات دیگر باشند. در چنین شرایطی، مشاوره با متخصص بهترین راه برای حمایت از کودک شماست.