درمان آنلاین در توانبخشی: راهی نو یا جایگزینی ناقص؟

در سال‌های اخیر، درمان آنلاین یا تله‌تراپی (Teletherapy) به یکی از موضوعات داغ حوزه توانبخشی تبدیل شده. با همه‌گیری کرونا، خیلی از مراکز درمانی مجبور شدند درمان‌ها رو از راه دور ارائه بدن و همین تجربه باعث شد نگاه‌ها به درمان آنلاین جدی‌تر بشه. اما واقعا این مدل درمان برای همه جواب می‌ده؟ چه جاهایی مؤثره و کجاها هنوز درمان حضوری حرف اول رو می‌زنه؟

درمان آنلاین چقدر در دنیا رایج شده؟

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO, 2021)، حدود ۶۰٪ مراکز درمانی در کشورهای توسعه‌یافته حداقل یکی از خدمات توانبخشی خودشون رو به‌صورت آنلاین ارائه می‌دن. در آمریکا، بر اساس داده‌های American Physical Therapy Association، تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۳۰٪ جلسات فیزیوتراپی برای مشکلات خفیف تا متوسط به‌صورت آنلاین برگزار شده‌ان.

در حوزه درمان‌های روانی و گفتاردرمانی، آمارها حتی بیشتره! American Psychological Association اعلام کرده بیش از ۷۰٪ روانشناسان در ایالات متحده، حداقل بخشی از درمان‌هاشون رو به‌صورت آنلاین انجام می‌دن.

درمان آنلاین در کاردرمانی و فیزیوتراپی: کِی جواب می‌ده؟

درمان آنلاین در این حوزه‌ها می‌تونه مؤثر باشه، به‌شرطی که نوع مشکل و شرایط مراجع مناسب باشه:

کجاها درمان آنلاین مفیده:

• مشکلات خفیف حرکتی که نیاز به راهنمایی تمرین‌ها داره نه مداخله مستقیم.

• بازتوانی بعد از جراحی یا آسیب‌های ساده، مثل تمرینات دامنه حرکتی یا تقویت عضلات.

• آموزش خانواده‌ها و مراقبین کودک در کاردرمانی برای اجرای تمرین‌ها در خانه.

• پیگیری روند درمان و اصلاح تمرینات از راه دور.

محدودیت‌ها و چالش‌ها:

• نیاز به لمس مستقیم یا اصلاح دستی حرکات (مثل درمان دستی در فیزیوتراپی) آنلاین ممکن نیست.

• کودکانی با مشکلات شدید حرکتی یا ذهنی که تمرکز کافی ندارن یا به محیط خاص درمان نیاز دارن.

• درمان‌های نیازمند تجهیزات تخصصی که در خانه موجود نیست.

درمان آنلاین در گفتاردرمانی و روان‌درمانی: مؤثرتر از انتظار!

درمان آنلاین در این دو حوزه بهتر جواب داده:

گفتاردرمانی:

• برای کودکان با مشکلات تلفظ، لکنت، تأخیر زبانی، جلسات آنلاین بسیار مؤثر بوده‌اند، به‌ویژه وقتی والدین آموزش ببینن و همراهی کنن.

• Journal of Speech, Language, and Hearing Research در ۲۰۲۰ نشون داد نتایج درمان آنلاین در برخی مشکلات زبانی، معادل درمان حضوریه.

روان‌درمانی:

• درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT)، درمان اضطراب، افسردگی و مشاوره‌های فردی به‌صورت آنلاین، بازدهی بسیار بالایی داشتن.

• در بسیاری موارد، مراجع در خانه احساس راحتی بیشتری می‌کنه و راحت‌تر صحبت می‌کنه.

نتیجه‌گیری: جای درست، ابزار درست!

درمان آنلاین نمی‌تونه جایگزین کامل درمان حضوری باشه، اما در خیلی از موارد می‌تونه مکمل یا حتی جایگزین مؤثری باشه، به‌ویژه در موارد زیر:

• مشکل خفیف تا متوسط

• نیاز به پیگیری منظم

• حضور مداوم والد یا مراقب در خانه

• دسترسی سخت به کلینیک (مناطق دور یا کم‌برخوردار)

در عوض، برای موارد شدید، پیچیده یا نیازمند تعامل بدنی بالا، هنوز درمان حضوری ضروریه.

منابع علمی:

• World Health Organization (WHO), 2021. Telehealth in Rehabilitation

• American Physical Therapy Association (APTA)

• American Psychological Association (APA)

• Journal of Speech, Language, and Hearing Research (2020)

• Journal of Telemedicine and Telecare (2022)